Ons geheugen begrijpt én onthoudt concrete zinnen makkelijker dan abstracte. Met concreet bedoel ik: iets wat de lezer zíet, vóelt, rúikt. Het punt is dat heel veel onderwerpen waar ik over schrijf, abstract zijn: digitale transformatie, reorganisatie, social return, bacteriële afvalzuivering. Een handige truc om abstracte materie zinnenprikkelend te omschrijven, is om beeldspraak te gebruiken.
In interviews met inhoudsdeskundigen komen goede beelden vaak vanzelf aan de oppervlakte. Dan blijkt bijvoorbeeld dat die extractietechniek waar het artikel over moet gaan, sterk lijkt op koffiezetten: je stopt er een vaste stof in, giet er verhit water over en er komt precies uit wat je wilt hebben. Die vergelijking helpt mij enorm, want dan hoef ik die techniek niet omslachtig uit te leggen.
Goede beeldspraak maakt razendsnel duidelijk wat je wilt vertellen
- ‘Wat Lionel Messi is voor Argentinië, is Jan-Hendrik de Boer voor de afdeling Emballage.’
- ‘Ik voel me als een kalkoen die de kerst heeft overleefd, maar wel zijn vriendjes is kwijtgeraakt’.
- ‘In Noord-Italië ruikt het een beetje naar Oostenrijk of Zwitserland. Dezelfde lucht van boenwas, gefrituurde schnitzels en brave middenstand (citaat van Anne Branbergen uit HP/De Tijd).
In Een kaddisj voor een kut produceert Dimitri Verhulst de volgende zin, die in 2014 tot beste zin werd uitgeroepen:
Jouw kapsel, voor zover dat nog een kapsel mocht worden genoemd, had veel weg van zo’n in die dagen in zwang rakende ecologische tuin, waarin elke menselijke ingreep als een misdaad tegen de natuur werd beschouwd.’
Dat schrijven een vorm van beeldende kunst is, bewees ook Het goede doel:
‘Jij bent precies een Franse auto
Mooi en onverslijtbaar volgens de reclamespot
Maar als de motor nog wil lopen
Is het plaatwerk al verrot.’
Zelf oefenen met beeldspraak
Hoe kun je zelf taaie, abstracte begrippen in teksten concreet, beeldend omschrijven? Dat is een kwestie van creatief stoeien. Een simpele oefening kan je daarbij helpen: teken een tabelletje met drie kolommen. Noteer vervolgens:
- wat je wil concretiseren
- hoe je dit nader kunt omschrijven
- hoe je dit kunt concretiseren door iets vergelijkbaars uit een totaal andere context
Bijvoorbeeld:
Aardappel –> Je mist ‘m pas als-ie niet op je bord ligt –> De aardappel is de bassist van de band (citaat van tv-kok Rudolph van Veen)
Belang van biodiversiteit –> Belangrijk voor alle leven op aarde –> Als een vliegtuig te veel onderdelen verliest, stort het neer
Fusie –> Het verloop van het fusieproces in de tijd –> Liefdesgeschiedenis
Documentbeheer –> Documenten op netwerk opschonen.–> Onkruid wieden
De kracht van samenwerken –> Samen win je aan kracht en vul je elkaar aan –> Symfonieorkest
Stroomlijnen bedrijfsprocessen –> Een einde maken aan de warboel –> Asperges in plaats van spaghetti
Tot slot: beeldspraak is als een goede wijn: geniet, maar drink met mate.
(Artikel is eerder gepubliceerd op de website van Redactieprofs.)